Салқындату жүйесі қозғалтқыштың оңтайлы жылу режимін қамтамасыз етуге арналған
Қозғалтқышты салқындату жүйесі сұйық, жабық, салқындатқыштың мәжбүрлі айналымы бар.
Салқындату жүйесінің негізгі қондырғылары мен түйіндеріне мыналар жатады: радиатор, жетектің тұтқыр ілінісі бар желдеткіш, желдеткіш корпус, желдеткіш төсеніш, су каналының корпусы, су сорғысы, термостаттар, салқындатқыштың өтуіне арналған арналар мен жалғау құбырлары.
Желдеткіштің иінді білігі бар және желдеткіш жетегінің тұтқыр ілінісі бар салқындату жүйесінің схемасы 1-суретте көрсетілген.
Қозғалтқыш жұмыс істеп тұрған кезде жүйеде салқындатқыштың айналымы 8 су сорғысы арқылы жасалады.
Сорғыдан 8 салқындатқыш цилиндрлердің сол қатарының салқындату қуысына 9 - канал арқылы және 14-канал арқылы цилиндрлердің оң қатарының салқындату қуысына жіберіледі.
Цилиндр жеңдерінің сыртқы беттерін жуу арқылы цилиндр блогының жоғарғы бекіту жазықтықтарындағы тесіктер арқылы салқындатқыш цилиндр бастарының салқындату қуыстарына енеді.
Цилиндрлердің бастарынан 4, 5 және 6 арналары арқылы қыздырылған сұйықтық 17 су арналарының корпусының су қорабына түседі, оның температурасына байланысты ол радиаторға немесе сорғының кірісіне жіберіледі.
Сұйықтықтың бір бөлігі 15 каналы арқылы 16 май жылу алмастырғышына жіберіледі, онда жылу майдан салқындатқышқа өтеді.
Жылу алмастырғыштан салқындатқыш төртінші цилиндрдің аймағында цилиндр блогының су күртешесіне жіберіледі.
Қозғалтқыштың жылу режимі автоматты түрде реттеледі:
- қозғалтқыштан шығатын салқындатқыш температурасына байланысты сұйықтық ағынының бағытын басқаратын екі термостат. Қозғалтқыштан шыққан кезде салқындатқыштың номиналды температурасы 85-90°C аралығында болуы керек.
- OHV радиаторынан шығатын ауа температурасына байланысты желдеткіш жетегінің тұтқыр муфтасы.
Су арналарының корпусы (1-сурет) шойын қорытпасынан құйылған және цилиндр блогының алдыңғы ұшында болттармен бекітілген.
Су арналарының корпусында су сорғысының кіріс 7 және шығыс 11 қуысы, 5 және 12 байланыстырушы каналдар, 9 және 14 каналдар, салқындатқышты цилиндр блогына апаратын каналдар, 4 және 6 каналдар, салқындатқышты цилиндр бастарынан шығаратын каналдар, 13 каналы, 15 каналы май жылу алмастырғышқа, термостаттарды орнатуға арналған 17 су қорабының қуыстарына, салқындатқышты радиатордан су сорғысына беретін 10 каналы құйылады.
Орталықтан тепкіш типтегі су сорғысы (2-сурет) су арналарының корпусына орнатылған.
1 корпусында 6 ролигі бар радиалды екі қатарлы шарикті-роликті подшипник басылған. Екі жағынан да мойынтіректің ұштары резеңке тығыздағыштармен қорғалған. Майлау қр подшипник салынған зауыт-дайындаушы.
Пайдалануда майлауды толықтыру талап етілмейді. 8 тіреу сақинасы мойынтіректің сыртқы торының осьтік бағытта қозғалуына жол бермейді. Мойынтірек ролигінің ұштарында доңғалақ 3 және доңғалақ 7 басылған.
2 тығыздағыш сорғы корпусына басылады, ал оның сырғу сақинасы 5 резеңке манжеті арқылы доңғалаққа салынған 4 сырғу сақинасына үнемі серіппемен басылады.
Сорғы корпусында мойынтірек пен майлы тығыздағыш арасында екі тесік жасалады: төменгі және жоғарғы. Жоғарғы тесік мойынтірек пен майлы тығыздағыш арасындағы қуысты желдетуге, ал төменгі жағы сыртқы тығыздағыштың денсаулығын бақылауға қызмет етеді.
Төменгі тесіктен сұйықтықтың ағуы тығыздағыштың дұрыс жұмыс істемеуін көрсетеді.
Жұмыс кезінде екі тесік те таза болуы керек, өйткені олардың бітелуі мойынтіректің істен шығуына әкеледі.
Су сорғысының тығыздағышы (3-сурет) 1 жез сыртқы корпусынан тұрады, оған 2 Резеңке манжеті салынған.
Манжеттің ішінде 3 серіппесі бар, ішкі 4 және сыртқы 5 рамалары бар. Серіппе 6 сырғу сақинасын қысады.
Сырғу сақинасы графит-қорғасын қатты престелген антифрикциялық материалдан жасалған.
Желдеткіш пен муфта тұтқыр (4-сурет).
1 диаметрі 710 мм тоғыз қабатты желдеткіш шыны толтырылған полиамидтен жасалған, желдеткіш хабы 3-Металл.
Желдеткішті басқару үшін автоматты түрде қосылатын 2 тұтқыр типті муфта қолданылады, ол 3 желдеткіштің хабына бекітіледі.
Муфтаның жұмыс принципі іліністің жетегі мен жетекші бөліктері арасындағы кішкене саңылаулардағы сұйықтықтың тұтқыр үйкелісіне негізделген. Тұтқырлығы жоғары Силикон сұйықтығы жұмыс сұйықтығы ретінде қолданылады.
Муфта бөлінбейді және пайдалану кезінде техникалық қызмет көрсетуді қажет етпейді.
Муфтаның қосылуы радиатордан шығатын ауа температурасы 61-67 °C дейін көтерілгенде пайда болады.
Термобиметалдық спираль муфтасының жұмысын басқарады 4.
Желдеткіш қозғалтқышқа қатаң бекітілген бекітілген сақиналы шеңберге орналастырылған.
Желдеткіштің корпусы, желдеткіштің ернеуі желдеткішпен радиатор арқылы айдалатын ауа ағынының ағынын арттыруға ықпал етеді.
Желдеткіштің Корпусы мен желдеткіштің ернеуі U-тәрізді қиманың сақиналы резеңке тығыздағышымен қосылған.
Радиатор (КАМАЗ автомобильдері) мыс-дәнекерлеу, жылу беруді арттыру үшін салқындатқыш таспалар жалюзи ойықтарымен жасалады, резеңке жастықтар арқылы жақтаудың лонжерондарына бүйірлік кронштейндермен, ал жоғарғы тарту арқылы ауа коллекторына бекітіледі.
Термостаттар (5-сурет) суық қозғалтқыштың қызуын тездетуге және салқындатқыштың температурасын радиатор арқылы ағынын өзгерту арқылы 75 °C-тан төмен емес ұстап тұруға мүмкіндік береді.
Су қорабында су каналдарының 5 корпусы екі термостатқа параллель орнатылған, ашылу температурасы (80+2) °C.
Салқындатқыштың температурасы 80 °C-тан төмен болса, 12 негізгі клапан 14 корпусының ер-тоқымына 11 серіппемен басылады және салқындатқыштың радиаторға өтуін жабады.
Қайта іске қосу клапаны 6 ашық және су каналы корпусының су қорабын 4 қайта іске қосу каналы арқылы су сорғысының кірісіне қосады.
Салқындатқыштың температурасы 80 °C-тан жоғары болған кезде, 9 цилиндріндегі 10 толтырғыш көлемі ұлғайып, ери бастайды. Толтырғыш 60% церезин (мұнай балауызы) және 40% алюминий ұнтағы қоспасынан тұрады.
Резеңке кірістіру арқылы кеңейтілетін толтырғыштан қысым 8 поршеньге 13 арқылы беріледі, ол 10 негізгі клапаны бар 12 цилиндрін 11 серіппесін қысу арқылы сыртқа шығарады.
14 корпус пен 12 клапан арасында салқындатқыш үшін радиаторға айналма жол ашылады.
Салқындатқыш сұйықтық температурасы 93 °С болғанда термостат толық ашылады, клапан кемінде 8,5 мм биіктікке көтеріледі.
Негізгі клапанды ашумен қатар, шармен бірге 6 айналып өту клапаны қозғалады, ол оны су сорғысының кірісіне қосатын су каналы корпусының су қорабындағы тесікті жабады.
Салқындатқыштың температурасы 80 °C-қа дейін және одан төмен болған кезде, 7 және 11 серіппелерінің әсерінен 12 және 6 клапандары бастапқы күйіне оралады.
Салқындатқыштың температурасын бақылау үшін су каналының су қорабында екі температура сенсоры 1 және 2 орнатылған.
1-Датчик аспаптар қалқанында ағымдағы температура мәнінің көрсеткіштерін береді, 2-датчик салқындатқыштың қызып кетуінің сигнал бергіші ретінде қызмет етеді.
Температура 98 - 104 °с-қа дейін көтерілген кезде аспаптар қалқанында салқындатқыш сұйықтықтың авариялық қызып кетуін бақылау шамы жанады.
1 кеңейту цистернасы (1-сурет) КАМАЗ автомобильдерінің қозғалтқышына автомобильдің оң жағында орнатылады.
Кеңейту цистернасы 19 су сорғысының кіріс қуысымен, 13 бу шығаратын түтікпен, радиатордың жоғарғы резервуарымен 2 бу шығаратын түтікпен және 3 компрессордан сұйықтықты шығаратын түтікпен қосылған.
Кеңейту цистернасы жылытудан кеңейген кезде салқындатқыштың көлемінің өзгеруін өтеуге қызмет етеді, сонымен қатар салқындату жүйесінің толтырылу дәрежесін бақылауға мүмкіндік береді және одан ауа мен будың кетуіне ықпал етеді.
Кеңейту цистернасы мөлдір пропилен сополимерінен жасалған.
Бактың мойнына 6 (ауа) және шығару (бу) клапандары бар кеңейту багының тығыны (6-сурет) бұралады.
Шығару және қабылдау клапандары 8 клапан блогына біріктірілген. Клапан блогы бөлінбейді.
3 серіппесі бар Шығыс клапаны салқындату жүйесінде 65 кПа (0,65 кгс/см2) артық қысымды қолдайды, 6 әлсіз серіппесі бар 5 кіріс клапаны қозғалтқышты салқындату кезінде разряд жүйесінің пайда болуына жол бермейді.
Қабылдау клапаны салқындату жүйесінде 1-13 кПа (0,01-0,13 кгс/см2) разрядталған кезде қоршаған ортамен салқындату жүйесін ашады және хабарлайды.
Қозғалтқышты салқындатқыш сұйықтықпен толтыру кеңейту багының құю мойыны арқылы жүргізіледі.
Салқындату жүйесін толтырмас бұрын алдымен жылыту жүйесінің кранын ашу керек.
Салқындатқыш сұйықтықты ағызу үшін жылу алмастырғыштың және іске қосу алдындағы жылытқыштың сорғы қондырғысының ағызу шүмектерін ашып, радиатордың төменгі резервуарындағы және кеңейту цистернасындағы штепсельдерді бұрап алыңыз.
Кеңейткіш бактың тығынын ыстық қозғалтқышта ашуға жол берілмейді, өйткені бұл ретте Кеңейткіш бактың мойнынан ыстық салқындататын сұйықтық пен бу шығуы мүмкін.
Автомобильді кеңейту багының тығынынсыз пайдалануға жол берілмейді.
Иінді біліктің осі бойымен желдеткіштің орналасуы бар қозғалтқыштарға арналған генератор жетегі мен су сорғысының 2 белдігінің кернеуін реттеу (7-сурет) келесідей орындалады:
- болтты босатыңыз генератордың артқы табанының 11 бекітпесі, генератордың алдыңғы табанының 10 бекітпесі, болт 8 генератордың штангасын бекіту, болт 5 кернеу болтын бекіту;
- гайканы жылжыту арқылы 6 белдіктің қажетті кернеуін қамтамасыз етіңіз; 7 жаңғағымен генератордың орнын бекітіңіз;
- 5, 8 және 11 болттарын қатайтыңыз, гайканы қатайтыңыз 10.
Реттеуден кейін кернеуді тексеріңіз:
- 2 дұрыс созылған белбеу ең үлкен тармақтың ортасына 44,1 ± 5 Н (4,5 ± 0,5 кгс) күшпен басылған кезде 6-10 ММ майысуы керек.
